Problemau ariannol a lles meddyliol

Gall teimlo’n isel, dan straen, yn bryderus neu brofi mania ei gwneud hi'n anodd rheoli arian. Er enghraifft:

• Efallai y bydd hi’n anoddach i chi wneud penderfyniadau ynghylch cyllidebu a gwariant.
• Er mwyn gwneud i’ch hun deimlo'n well, efallai y byddwch chi’n gwario arian nad oes gennych chi ar bobol eraill neu nid oes eu hangen arnoch chi ac yna’n difaru yn nes ymlaen.
• Efallai y byddwch chi’n teimlo'n orbryderus neu dan straen ynglŷn â siarad ar y ffôn, mynd i’r banc neu agor eich biliau.
• Gallai symptomau salwch meddwl beri i chi ymddwyn yn fyrbwyll fel gwario llawer o arian i gyd ar yr un pryd.

Gellir gwneud unrhyw un o’r problemau hyn yn waeth os bydd eich incwm yn gostwng, er enghraifft, os bydd rhaid i chi roi’r gorau i weithio neu gymryd amser i ffwrdd o’r gwaith oherwydd eich bod yn sâl.

Os ydych angen arian ond na allwch ei fenthyg, darganfyddwch fwy yn ein canllaw Credyd wedi gwrthod neu fenthyciad wedi gwrthod - beth allwch ei wneud.

Mae gwastad yn well i wynebu eich pryderon arian yn hytrach na’u hanwybyddu.

Dyma 10 ffordd i’ch helpu i gael eich cyllid yn ôl ar y trywydd iawn:

1. Crëwch gyllideb i’ch helpu i reoli eich arian – trïwch ein Cynlluniwr Cyllideb sy’n hawdd i’w ddefnyddio am ddim.
2. Cadwch eich waled allan o gyrraedd hawdd – neu osgowch gysylltu'ch ffôn neu smartwatch i'ch cyfrif banc, er mwyn gwneud gwariant byrbwyll yn anoddach.
3. Tynnwch apiau siopa o'ch ffôn – felly nad oes gennych demtasiwn i wario.
4. Defnyddiwch declynnau ar-lein am ddim (fel BlockSiteYn agor mewn ffenestr newydd) – i rwystro safleoedd siopa cyhyd ag y dymunwch.
5. Ystyriwch gael gwared ar eich cardiau credyd – os ydych chi'n eu cael yn rhy anodd eu rheoli.
6. Gofynnwch i'ch credydwr am help – mae yna nifer o ffyrdd y gallant wneud hyn. Efallai y byddant yn cytuno i rewi'ch cerdyn dros dro pan fyddwch chi'n teimlo fel bod eich gwario yn mynd allan o reolaeth, yn newid faint o arian y gallwch chi ei dynnu allan o beiriannau arian parod bob dydd neu ddiffodd tynnu arian parod.
7. Os ydych chi mewn perygl o wneud cais am gredyd ond na allwch ei fforddio, gadewch i ddarpar fenthycwyr wybod nad ydych chi am iddyn nhw fenthyg i chi – gallwch wneud hyn trwy ychwanegu ‘nodyn’ at eich ffeil credyd. Mae’r asiantaethau cyfeirio ExperianYn agor mewn ffenestr newydd a TransUnionYn agor mewn ffenestr newydd yn cynnig y gwasanaeth hwn.
8. Tynnwch y wybodaeth llenwi awtomatig o'ch porwr ar gyfer gwefannau siopa ar-lein – bydd hyn yn helpu i osgoi gwariant byrbwyll. Gallwch chwilio ‘Sut i glirio eich cwcis’ ar Google i ddarganfod sut i wneud hyn.
9. Ystyriwch roi arian o'r neilltu – am adegau pan na fyddwch efallai'n gallu canolbwyntio ar gynilo.
10. Dadlwythwch y Pecyn Cymorth Iechyd Meddwl ac ArianYn agor mewn ffenestr newydd am ddim – i'ch helpu chi i ddeall, rheoli a gwella'ch iechyd meddwl ac ariannol.

Efallai rydych mewn sefyllfa lle mae’ch dyled wedi eich gadael heb ddigon o arian i dalu am y pethau sylfaenol megis bwyd, nwy a thrydan, Treth Gyngor, rhent neu forgais. Efallai y bydd hefyd yn golygu na allwch dalu benthyciadau, biliau cardiau credyd neu orddrafftiau yn ôl.

Mae llawer o leoedd lle gallwch gael cymorth a gwybodaeth annibynnol a chyfrinachol am ddim. Bydd cynghorydd dyledion yn siarad trwy eich pryderon ariannol gyda chi ac yn dod o hyd i ffyrdd o reoli’ch dyledion. Gallant awgrymu atebion hyd yn oed os nad ydych chi’n credu bod gennych unrhyw arian sbâr i ddelio â’ch dyledion.

Er mwyn osgoi gwaethygu'ch sefyllfa, dyma dri pheth y gallwch eu gwneud:

• Gofynnwch i berson dibynadwy edrych ar ôl eich post, fel perthynas, ffrind neu weithiwr cymorth.
• Peidiwch ag anwybyddu'r cwmnïau a'r bobl rydych yn ddyledus iddynt, neu mae'n debygol y byddant yn parhau i fynd ar eich ôl yn hytrach na rhoi amser i chi ddatrys pethau. (Gweler ein hadran ‘delio â chredydwyr’ isod).
• Os ydych wedi prynu rhywbeth ac yna'n penderfynu na allwch ei fforddio neu nad ydych chi ei eisiau, canslwch neu dychwelwch yr eitemau a chael eich arian yn ôl. Darganfyddwch fwy am eich hawliau defnyddwyr.

Credydwr yw unrhyw sefydliad y mae arnoch chi arian iddo, megis eich banc, benthyciwr morgais, darparwr cerdyn credyd, landlord, awdurdod lleol, darparwr ynni, dŵr, ffôn neu fand eang. 

Mae llawer o bobl yn poeni am siarad â’u credydwyr am eu lles meddyliol gwael. Ond mae’n syniad da dweud wrthyn nhw, oherwydd unwaith maen nhw’n gwybod, byddan nhw’n gallu darparu cymorth i chi yn well. 

Gofynnwch a oes ganddyn nhw dîm arbenigol neu beth arall y gallan nhw ei wneud i helpu cwsmeriaid yn eich sefyllfa. Bydd y mwyafrif o gwmnïau yn gadael i chi gysylltu â nhw yn y ffordd sy’n fwyaf addas i chi - gwe-sgwrs, e-bost, ffôn neu hyd yn oed yn bersonol. 

Mae gan MoneySavingExpert lyfryn y gellir ei lawr lwytho syn mynd â chi gam wrth gam triwyr manteision ar anfanteision o ddweud wrth eich credydwyrYn agor mewn ffenestr newydd   

Dyma rhai ffyrdd gall eich credydwr helpu:

• Gall eich banc ychwanegu nodyn am eich iechyd meddwl at eu ffeiliau. Gall hyn helpu i’w rhybuddio am arwyddion o unrhyw wariant anarferol y gallech chi ei wneud pan rydych chi’n teimlo’n sâl. Fodd bynnag, gallai arafu unrhyw gais a wnewch i’ch benthyciwr am gredyd yn y dyfodol. 
• Gallech ychwanegu gwybodaeth am unrhyw gyflwr iechyd meddwl at eich ffeiliau credyd mewn ‘rhybudd cywiroYn agor mewn ffenestr newydd’ Gellir ychwanegu neu ddileu hwn pryd bynnag y dymunwch. 
• Gallech chi ofyn i’ch credydwr anfon Ffurflen Dystiolaeth Dyled ac Iechyd Meddwl at eich meddyg teulu neu weithiwr iechyd proffesiynol arall, fel y gallan nhw weld sut mae iechyd meddwl yn effeithio’r ffordd rydych yn rheoli eich arian. (Ni fydd pob credydwr am weld tystiolaeth ysgrifenedig o broblem iechyd meddwl, ond os byddan nhw, bydd y ffurflen hon yn ddefnyddiol.)
• Mae Gofod Anadlu (a elwir hefyd yn Gynllun Seibiant Dyled) yn rhoi hawl i rywun â phroblemau dyled i gael diogelwch cyfreithiol rhag eu credydwyr. Darganfyddwch fwy yn y wybodaeth ganlynol.

Os ydych chi’n gwybod y byddwch chi'n profi problemau ynghylch ad-dalu’r hyn sy’n ddyledus i fanciau, cwmnïau benthyciadau, darparwyr cardiau credyd neu gwmnïau gwasanaethau ariannol eraill, gallwch chi ofyn i gynghorydd dyledion wneud cais i chi ymuno â’r Cynllun Seibiant Dyled (Lle i Anadlu).

Mae dwy fersiwn o’r cynllun Lle i Anadlu:  

Mae hwn ar gael i unrhyw un sydd â dyledion problemusYn agor mewn ffenestr newydd Yn ôl y gyfraith, mae’n atal credydwr rhag gweithredu i’ch gorfodi i ad-dalu’ch dyled am hyd at 60 diwrnod. Hefyd, bydd y mwyafrif o log a thaliadau’n cael eu rhewi.  

Dim ond i rywun sy’n derbyn ‘triniaeth argyfwng iechyd meddwlYn agor mewn ffenestr newydd’ y mae hwn ar gael, mae’n rhaid i Weithiwr Iechyd Meddwl Proffesiynol Cymwysedig wneud cais ar eich rhan.

Mae gan y term hwn ystyr penodol iawn ac nid yw’n cynnwys pawb sy’n cael therapi neu’n cymryd meddyginiaeth ar gyfer eu cyflwr iechyd meddwl.

Fodd bynnag, mae gan y lle i anadlu hwn amddiffyniadau cryfach i bobl sydd mewn dyled. Mae’n parhau am yr un cyfnod o amser ag y mae triniaeth argyfwng iechyd meddwl yr unigolyn yn para, ynghyd â 30 diwrnod arall, ni waeth pa mor hir y mae’r driniaeth yn parhau.

Os ydych chi’n teimlo eich bod wedi cael eich cam-drin gan eich banc, cymdeithas adeiladu neu fenthyciwr arall ar ôl dweud wrthyn nhw am eich lles meddyliol gwael, dylech yn gyntaf roi cyfle iddyn nhw unioni pethau.  

Y ffordd symlaf o wneud hyn yw siarad â goruchwyliwr neu reolwr. Os nad yw hynny’n datrys pethau, gallwch chi wneud cwyn.  

Gall lles meddyliol gwael ei gwneud hi’n anodd iawn cychwyn cwyn ffurfiol, felly fe allech chi ofyn i ffrind dibynadwy, perthynas, neu weithiwr cymorth eich helpu chi yn lle.  

Os na allwch chi ddatrys y mater gyda’r benthyciwr ac yn teimlo bod angen i chi fynd â’ch cwyn ymhellach, gallwch chi gysylltu â Gwasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol

Mae gan Gyngor ar Bopeth mwy o wybodaeth am sut i wneud cwynYn agor mewn ffenestr newydd

Os ydych chi’n profi argyfwng iechyd meddwl, yn risg i’ch diogelwch eich hun neu angen cymorth dwys, gall meddyg naill ai argymell eich bod chi’n cael eich derbyn i ysbyty neu’n penderfynu y byddech chi'n elwa o gael eich trin yno.

Os ydych chi’n cael budd-daliadau ac yn yr ysbyty am gyfnod (fel arfer yn hwy na 28 diwrnod) efallai y bydd rhai ohonyn nhw'n dod i ben nes i chi ddychwelyd adref ac felly bydd angen i chi adael i’r Adran Gwaith a Phensiynau, Cyllid a Thollau EM neu’ch cyngor lleol wybod am eich arhosiad yn yr ysbyty.  

Os yw rhywun yn cael Lwfans Gofalwr i chi, bydd eu budd-dal yn dod i ben ar yr un pryd.  

Os oes gennych bartner neu briod yn byw gyda chi a’u bod yn cael budd-daliadau sy'n gysylltiedig ag incwm, megis Credyd Cynhwysol, gallai eu budd-dal newid hefyd.  

Mae Cyngor Iechyd Meddwl ac Arian yn cynnig arweiniad ar beth fydd yn digwydd i'ch budd-daliadauYn agor mewn ffenestr newydd pan rydych yn mynd i’r ysbyty.

Mae Turn2Us yn egluro mwy am y budd-daliadau y gallwch eu cael yn yr ysbytyYn agor mewn ffenestr newydd a’r effeithiau ar ofalwyr, partneriaid a phriod.

Bydd angen i chi barhau i dalu’ch biliau tra eich bod yn yr ysbyty. Os ydych chi’n gallu, meddyliwch am sefydlu debyd uniongyrchol fel y bydd hyn yn cael ei wneud yn awtomatig.

Os yw rheoli eich arian pan fyddwch yn yr ysbyty yn debygol o fod yn bryder i chi, efallai y gallwch chi gael rhywun i wneud hyn ar eich rhan (gweler isod).    

Mae gan Cyngor Iechyd Meddwl ac Arian rhagor o wybodaeth am yr help gallwch ei gael, a beth mae'n rhaid i chi ei wneud, os ydych yn yr ysbytyYn agor mewn ffenestr newydd

Efallai yr hoffech gytuno â ffrind agos neu aelod o'r teulu y byddwch chi'n rhoi gwybod iddyn nhw pan fyddwch chi'n teimlo'n sâl. Fe allech wneud cynllun gweithredu gyda'ch gilydd. Er enghraifft, mae'n werth edrych i mewn i drefnu mandad trydydd parti fel y gallant edrych ar ôl eich cerdyn credyd neu daliadau bil pan fyddwch chi'n teimlo'n sâl neu eich helpu i wneud apwyntiad meddyg teulu. Efallai yr hoffech ystyried sefydlu Atwrneiaeth ArhosolYn agor mewn ffenestr newydd os yw'ch iechyd meddwl yn golygu y gallech golli'r gallu i reoli'ch arian eich hun.

Os ydych yn hawlio budd-daliadau, a naill ai gyda phroblemau iechyd meddwl, diffyg gallu neu os oes gennych ‘anabledd difrifol’, byddai sefydlu penodiaeth yn golygu y gall rhywun arall reoliYn agor mewn ffenestr newydd eich budd-daliadau i chi.

Os oes gennych chi gyflwr iechyd meddwl, efallai y bydd gennych hawl i gael help gyda budd-daliadau.  

Os ydych dros 16 oed ac o dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth a bod gennych gyflwr iechyd meddwl, efallai y bydd gennych chi hawl i Daliad Annibyniaeth Bersonol (PIP)Yn agor mewn ffenestr newydd os oes angen help arnoch i symud o gwmpas, cynllunio teithiau neu gyda thasgau bob dydd. Hyd yn oed os oes gennych incwm rheolaidd, cynilion neu'r ddau, fe allech chi fod yn gymwys i gael PIP o hyd.

Os ydych dros oedran Pensiwn y Wladwriaeth efallai y gallwch hawlio Lwfans GweiniYn agor mewn ffenestr newydd (agor mewn tab newydd)

Os na allwch weithio am gyfnod estynedig oherwydd eich salwch ac nad oes gennych hawl i Dâl Salwch Statudol (neu os yw wedi dod i ben), efallai y gallwch hawlio Credyd Cynhwysol neu Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) i helpu i gymryd lle incwm a gollwyd.  Ond os ydych yn hawlio budd-dal salwch neu anabledd, fel arfer bydd angen asesiad meddygol fel rhan o’r broses hawlio.

Mae gan Cyngor Iechyd ac Arian rhestr lawn o fudd-daliadauYn agor mewn ffenestr newydd gallwch fod â hawl iddynt, ac yn esbonio sut i wneud cais amdanynt os oes gennych gyflwr iechyd meddwl neu’n gofalu am rywun sydd ag un.

Os ydych yn teimlo’n isel iawn neu’n profi meddyliau hunanladdiad, gallwch ffonio’r Samariaid am ddim ar 116 123.

Mae’r Samariaid yn darparu gwasanaethau gwrando heb ddyfarniad 24 awr y diwrnod, saith diwrnod yr wythnos, 365 diwrnod y flwyddynYn agor mewn ffenestr newydd Beth bynnag rydych yn profi, gall y Samariaid ei wynebu gyda chi. Os ydych yn teimlo eich bod mewn peryg o gymryd eich bywyd eich hun, ffoniwch y gwasanaethau argyfwng ar 999.

Mae Shout hefyd yn cynnig gwasanaeth neges testun 24/7 – anfonwch neges testun ‘Shout’ i 85258Yn agor mewn ffenestr newydd

Mae rhai pobl yn profi argyfwng iechyd meddwl fel toriad o reality. Efallai byddant yn gweld neu’n clywed pethau nad ydynt yna, neu efallai’n credu pethau nad ydynt yn wir. Gall hwn weithiau meddwl maent yn rhoi ei hunain mewn perygl.

Os ydych yn poeni bod rhywun rydych yn ei adnabod mewn perygl neu risg o gymryd eu bywyd eu hunain, ffoniwch 999 yn syth.