Sancsiynau budd-daliadau a sut i ddelio â nhw

Gellir atal neu leihau rhai budd-daliadau os na fyddwch yn gwneud y pethau y gwnaethoch gytuno i'w gwneud yn eich ymrwymiad hawlydd neu'n colli apwyntiadau neu gyfarfodydd. Gelwir hyn yn sancsiwn budd-dal.

Mae’r rhain yn cynnwys:

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ac rydych yn y grŵp gweithgaredd sy’n gysylltiedig â gwaith)
• Cymhorthdal Incwm
• Lwfans Ceisio Gwaith
• Credyd Cynhwysol.

Os ydych yn hawlio'r budd-daliadau a restrir uchod, byddwch  wedi llofnodi dogfen o'r enw ymrwymiad hawlydd.

Mae hyn yn nodi'ch holl gyfrifoldebau, a beth fydd y sancsiynau os na fyddwch yn eu cwrdd.

Os nad oes gennych ymrwymiad hawlydd, bydd eich cyfrifoldebau yn eich Cytundeb Ceisiwr Gwaith, eich cynllun gweithredu neu'ch llythyr apwyntiad.

Mae budd-daliadau yn cael eu sancsiynu amlaf os:

• nad ydych yn gwneud digon i chwilio am waith
• rydych yn hwyr am apwyntiadau neu gyfweliadau
• nad ydych yn troi i fyny i gyfarfod yn y Ganolfan Gwaith
• nad ydych yn cymryd rhan mewn cynllun cyflogaeth neu hyfforddiant.

Sicrhewch nad ydych wedi'ch sancsiynu oherwydd eich bod yn colli galwad ffôn gan DWP. Roeddent yn arfer ffonio o rif a ddaliwyd yn ôl. Ond mae bellach wedi'i ddangos ar eich galwadau sy'n dod i mewn fel 0800 023 2635.

Mae'n werth cadw 0800 023 2635 yn llyfr cyfeiriadau eich ffôn, felly cofiwch ateb yr alwad.

A ydych eisoes yn cael Budd-dal Tai a Gostyngiad Treth Gyngor (neu ardrethi yng Ngogledd Iwerddon)? Yna mae dal gennych hawl i’w cael hyd yn oed os yw’ch budd-daliadau’n cael eu sancsiynu.

Fodd bynnag, bydd y Ganolfan Gwaith yn cysylltu â’r cyngor, sydd fel arfer yn atal y budd-daliadau hyn hyd nes y ceir cadarnhad o’ch incwm newydd gennych.

Mae’n eithriadol o bwysig cysylltu â’r adran ‘Refeniw a Budd-daliadau’ yn eich cyngor cyn gynted ag y gallwch. Eglurwch fod eich budd-daliadau wedi cael eu sancsiynu, a rhowch dystiolaeth iddynt o’ch incwm newydd (neu ddim incwm o gwbl) er mwyn medru ailgychwyn eich cais.

Wrth wneud dim gallech wynebu dyledion rhent a Threth Gyngor (neu ardrethi yng Ngogledd Iwerddon).

Yn gyntaf, gwiriwch faint o’ch incwm fydd yn cael ei atal. Yn ail, gwnewch restr o weddill yr arian sydd gennych yn dod i mewn.

Yna rhestrwch eich holl alldaliadau. Faint o arian rydych ei angen i dalu am y pethau sylfaenol?

A oes unrhyw ffordd i leihau’ch gwariant? A oes unrhyw filiau lle rydych yn ystyried ei bod yn bosibl y gallech gael bargen well a allai arbed arian i chi nawr ac i’r hirdymor?

Mae’n bwysig ceisio dal eich tir gyda thaliadau hanfodol. Mae’r rhain yn cynnwys:

• unrhyw arian mae rhaid i chi dalu tuag at eich Treth Cyngor (neu ardrethi yng Ngogledd Iwerddon)
• eich rhent – os ydych yn gyfrifol am ei dalu’n uniongyrchol i’ch landlord
• eich morgais, biliau nwy a thrydan.

A ydych yn poeni y byddwch ar ei hôl â thaliadau hanfodol tra bod eich budd-daliadau yn cael eu sancsiynu? Yna mae'n bwysig siarad â'ch landlord/benthyciwr morgais a'ch cyflenwr ynni. Gwnewch hyn cyn gynted ag y gallwch – a gweithio allan ffordd i fynd yn ôl ar y trywydd iawn.

Byddant yn gallu awgrymu ffyrdd i'ch helpu os ydynt yn gwybod bod problem.

Os ydych yn poeni am golli'ch cartref:

• os ydych yn byw yng Nghymru, cysylltwch â  Shelter Cymru
• os ydych yn byw yn Lloegr, cysylltwch â Shelter England
• os ydych yn byw yn yr Alban, cysylltwch â  Shelter Scotland
• os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon cysylltwch â  Shelter Northern Ireland

Gallwch hefyd gysylltu â Chyngor ar Bopeth:

• Cyngor ar Bopeth Cymru
• Cyngor ar Bopeth Lloegr
• Cyngor ar Bopeth yr Alban
• os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon, cysylltwch ag Advice NI

Mae taliad caledi yn swm llai o fudd-dal. Gallwch wneud cais am hyn o'r Ganolfan Gwaith os yw'ch Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (ESA) neu'ch Lwfans Ceisio Gwaith (JSA) yn seiliedig ar incwm  wedi'i leihau neu ei stopio oherwydd sancsiwn.

I fod yn gymwys i gael taliad caledi:

• mae rhaid nad ydych yn gallu talu am hanfodion, ac mae
• 100% o'ch lwfans personol JSA neu ESA, neu'ch holl lwfans safon Credyd Cynhwysol, wedi'i dorri.

Ni allwch wneud cais am daliad caledi os yw'ch Cymhorthdal Incwm wedi'i dorri.

Mae rhaid i chi allu profi eich bod yn debygol o ddioddef caledi neu eich bod yn fregus.

Rydych mewn grŵp bregus os, er enghraifft:

• rydych chi neu'ch partner yn feichiog
• rydych yn gofalu am berson ag anabledd difrifol
• chi sy'n gyfrifol am unrhyw blant dibynnol
• rydych chi neu'ch partner yn 16 neu'n 17 oed ac mewn caledi
• mae gennych chi neu'ch partner gyflwr iechyd cronig neu anabledd.

I fod yn gymwys i gael taliad caledi, mae rhaid i chi nawr fod yn dilyn y rheolau ar gyfer cael eich budd-dal.

Fel arfer fe delir 60% o’ch taliad budd-dal.

Os ydych chi neu’ch partner yn feichiog neu’n ddifrifol wael, efallai y gallech gael 80% o’ch taliad budd-dal arferol.

I wneud cais am daliad caledi, gofynnwch i'ch Anogwr Gwaith yn y Ganolfan Gwaith – byddant yn eich helpu i lenwi ffurflen JSA/ESA 10JPW.

Dylent roi apwyntiad i chi wneud hyn ar yr un diwrnod neu'r diwrnod wedyn. A dylech gael penderfyniad ar ddiwedd y cyfweliad.

Os ydych yn gymwys i gael taliad caledi, dylid talu'r arian i'ch cyfrif banc ar unwaith, neu ar y dyddiad y mae'ch taliad budd-dal nesaf yn ddyledus.

Neu, ffoniwch ganolfan gyswllt DWP ar 0800 012 1888 a fydd yn sefydlu apwyntiad yn ddiweddarach yn y dydd neu'r diwrnod wedyn yn eich Canolfan Gwaith leol.

Bydd angen i chi gyrraedd ddeg munud yn gynnar er mwyn i chi allu llenwi'r ffurflen.

Os ydych yn cael Lwfans Cyflogaeth a Chymorth neu Lwfans Ceisio Gwaith, nid oes rhaid i chi dalu taliad caledi yn ôl.

Fodd bynnag, gallai'r rheol hon newid felly mae'n well gwirio bob amser cyn i chi wneud cais.

Os ydych yn cael Credyd Cynhwysol, bydd rhaid i chi dalu'r taliad caledi yn ôl pan ddaw'r sancsiwn i ben.

Fel rheol, bydd DWP yn cymryd ad-daliadau o'ch taliad Credyd Cynhwysol bob mis nes ei fod wedi talu.

Gwnewch yn siŵr eich bod yn gofyn am ad-daliadau ar gyfradd y gallwch ei fforddio, er mwyn osgoi mynd i ddyled.

Os oes angen cymorth arnoch â chostau hanfodol fel biliau gwresogi neu fwyd bydd cynllun lles lleol ar gael yn eich ardal.

• Os ydych yn byw yng Nghymru, darganfyddwch fwy am y Gronfa Cymorth Dewisol ar wefan Llywodraeth Cymru
• Os ydych yn byw yn Lloegr, darganfyddwch fwy am eich cynllun cymorth lles lleol ar wefan Child Poverty Action Group
• Os ydych yn byw yn yr Alban, darganfyddwch fwy am Gronfa Les yr Alban ar wefan Llywodraeth yr Alban
• Os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon dysgwch fwy am Gefnogaeth Ddewisol ar wefan nidirect 

Os ydych yn cael trafferth prynu bwyd, efallai y bydd banc bwyd lleol y gallwch ei ddefnyddio.

Mae rhai banciau bwyd hefyd yn dosbarthu talebau tanwydd y gallwch eu defnyddio i ychwanegu at fesuryddion cyn talu.

Gallwch ofyn i'r Ganolfan Byd Gwaith (sy'n rhan o'r Adran Gwaith a Phensiynau) edrych eto ar eu penderfyniad i roi sancsiwn ar fudd-daliadau os credwch:

• eu bod yn anghywir i roi sancsiwn ar fudd-daliadau
  
• iddynt roi'r lefel anghywir o sancsiwn i chi
• iddynt dynnu'r swm anghywir o'ch budd-dal
• iddynt leihau eich budd-dal am yr amser anghywir.

Gelwir hyn yn ailystyriaeth orfodol. Mae rhaid i chi wneud hyn cyn y gallwch wneud apêl ffurfiol.

Mae angen i chi ofyn am hyn o fewn mis o'r dyddiad ar eich llythyr penderfyniad trwy:

• ffonio, drwy ddefnyddio'r rhif ar y llythyr penderfyniad, neu
  
• postio, trwy lenwi'r ffurflen CRMR1W.

Esboniwch pam credwch fod eu penderfyniad yn anghywir, ac anfonwch gopïau o unrhyw dystiolaeth arall sydd gennych os ydych yn meddwl y bydd yn helpu'ch achos.

Pan fydd y Ganolfan Byd Gwaith wedi edrych ar eich penderfyniad eto, byddant yn anfon dau gopi o ddogfen atoch a elwir yn hysbysiad ailystyriaeth orfodol. Bydd hyn yn rhoi gwybod i chi am ganlyniad yr ailystyriaeth.

Os ydynt yn gwrthod newid eu penderfyniad, gallwch wedyn apelio yn ei erbyn.

Os ydych yn apelio yn erbyn sancsiwn budd-daliadau, mae'n syniad da cael rhywfaint o help gan arbenigwr. Er enghraifft, trwy Gyngor ar Bopeth neu'ch Canolfan Gyfraith leol:

• Cyngor ar Bopeth 
• Law Centres Network

Lawrlwythwch y ffurflen CRMR1W a'r nodiadau ar sut i anghytuno â phenderfyniad ar wefan GOV.UK

Y ffordd orau i osgoi sancsiynau yw gwneud popeth a restrir yn eich ymrwymiad hawlydd neu yn eich cytundeb.

Dyma restr wirio i roi cymorth i chi:

• Sicrhewch eich bod yn deall eich holl gyfrifoldebau.
• Gofynnwch i'ch Anogwr Gwaith neu Ymgynghorydd Canolfan Gwaith esbonio unrhyw beth sy'n aneglur.
• Rhowch wybod i'r Ganolfan Gwaith cyn gynted â phosibl os oes unrhyw beth yn eich cytundeb na allwch ei wneud, ac esboniwch eich rhesymau.
• Cadwch olwg ar yr holl ddyddiadau pan fydd rhaid i chi fynd i'r Ganolfan Gwaith, ac unrhyw gyfarfodydd eraill y mae rhaid i chi fynd iddynt.
• Cadwch gofnod o'ch holl weithgareddau sy'n ymwneud â'ch gofynion budd-dal. Er enghraifft, gwnewch nodyn o'r amser rydych yn ei dreulio yn chwilio am waith ac unrhyw swyddi rydych yn gwneud cais amdanynt.
• Cadwch gopi o unrhyw beth y mae'r Ganolfan Gwaith yn ei roi neu'n ei anfon atoch.
• Os na allwch ddod i gyfarfod neu gyfweliad, neu os ydych yn gwybod y byddwch yn hwyr, gwnewch yn siŵr eich bod yn rhoi cymaint o rybudd â phosibl.