Delio â materion ariannol ar ôl i’ch partner farw

Mae’n debygol y newidiodd eich incwm yn y cartref, neu ostwng hyd yn oed, ar ôl marwolaeth eich partner.

Ond mae pethau allwch chi eu gwneud i sicrhau y gallwch gymryd rheolaeth dros y materion ariannol a pharhau i dalu’r biliau ac ymdopi i fyw o fewn cyllideb wahanol.

Os mai’ch partner diweddar oedd yn delio â’r biliau, mae’n bwysig eich bod yn cymryd cyfrifoldeb am y gwaith hwn yn gyflym. Fel arall, gallech wynebu ffioedd am daliadau hwyr, neu rywun yn casglu dyledion gennych am daliadau a fethwyd.

I roi trefn ar filiau’r cartref:

• casglwch yr holl filiau, nodwch pa bryd mae pob un yn ddyledus a beth yw’r swm
• gwiriwch eich cyfrif(on) banc i weld a oes gennych chi ddigon o arian i dalu’r biliau hyn.

Bydd biliau:

• a delir o’ch cyfrif ar y cyd yn parhau yn ôl yr arfer - os penderfynwch gadw’r cyfrif ar y cyd
• a delir o gyfrif unigol eich partner ddim yn cael eu talu o bosib, oherwydd mae’n debygol y rhewir y cyfrif unwaith y bydd y banc yn ymwybodol o farwolaeth deilydd y cyfrif. Bydd angen i chi gysylltu â’r cwmnïau i newid y trefniadau talu er mwyn i’r arian ddod allan o’ch cyfrif chi yn hytrach.

Bydd angen i chi hefyd newid unrhyw filiau a oedd yn enw eich partner yn unig a’u rhoi yn eich enw chi.

Efallai yr hoffech hefyd newid unrhyw filiau a oedd yn enw’r ddau ohonoch, a’u rhoi yn eich enw chi yn unig yn ddiweddarach.

Os credwch eich bod yn mynd i gael trafferth talu’ch biliau’n, mae cymorth a chyngor ar gael i chi ddelio â hyn.

Os oedd gennych gyfrif banc ar y cyd gyda’ch partner, gallwch barhau i’w ddefnyddio yn ôl yr arfer.

Y cwbl sydd angen i chi ei wneud yw hysbysu’r banc neu’r gymdeithas adeiladu bod eich partner wedi marw, er mwyn iddynt fedru newid manylion y cyfrif.

Ond efallai yr hoffech chi ystyried ei newid cyn hir i gyfrif unigol yn eich enw chi.

Dylai hyn ei gwneud hi’n haws i reoli’ch arian a gweld a oes gennych chi ddigon bob mis i dalu’r biliau.

Gyda rhestr o’ch treuliau cartref, mae gennych y rhan gyntaf o lunio cyllideb sy’n gweddu i’ch sefyllfa ariannol newydd.

Nesaf, mae angen i chi adio’ch holl incwm rheolaidd. Gallai hyn ddod o fudd-daliadau, pensiwn, cyflogau neu hyd yn oed gynilion.

Os bydd gennych ychydig o incwm yn weddill ar ôl talu’r biliau, yna efallai yr hoffech ystyried cynilo i greu cronfa argyfwng.

Ond os bydd eich gwariant yn uwch na’ch incwm, mae yna rai pethau allwch chi eu gwneud i gwtogi ar eich gwario.

Os ydych yn wynebu gostyngiad yn eich incwm ar ôl i’ch partner farw, efallai y gallwch wneud cais am Gredyd Cynhwysol. Bydd hwn yn ychwanegu at eich incwm ac yn helpu gyda phethau megis costau tai neu fagu plant.

Defnyddiwch ein Cyfrifiannell Budd-daliadau i ddarganfod yn gyflym pa gefnogaeth gallech fod â hawl iddo.

Os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon, darganfyddwch fwy am ba fudd-daliadau a chymorth sydd ar gael i chiYn agor mewn ffenestr newydd ar wefan nidirect.

Yn dibynnu ar eich perthynas gyda’r person a fu farw, efallai y byddwch yn gymwys i dderbyn budd-daliadau profedigaeth a help arall.

Os oedd gan eich partner gerdyn credit neu siop, benthyciad personol neu gytundeb hurbwrcas yn eu henw, gallai fod gan y rhain weddill  heb ei dalu.

Mae’n bwysig i ddelio gyda rhain mor fuan â phosib. Mae hwn yn cynnwys eich morgais.

Dechreuwch gan greu rhestr o’r dyledion, a faint sydd yn weddill am bob un.

Bydd hwn yn eich helpu i flaenoriaethu'r dyledion fel eich bod yn medru delio â nhw.

Y cam cyntaf yw siarad â’r darparwr morgais i adael iddynt wybod bod eich partner wedi marw.

Gallant eich helpu i gyfrifo eich opsiynau gyda’r morgais.

Fel arfer, y morgais yw un o’r dyledion cyntaf i’w dalu allan o’r ystâd. Neu o yswiriant bywyd neu ddiogelu taliadau morgais a brynodd eich partner efallai pan brynwyd y morgais yn wreiddiol.

Ond os nad oes digon o arian i glirio’r ddyled hon, mae gennych un neu ddau o opsiynau.

Un opsiwn yw cymryd morgais yn eich enw chi.

Dylech ystyried hynny os credwch y gallwch fforddio’r taliadau ar eich pen eich hun.

Yn anffodus, ni allwch yn syml ‘drosglwyddo’r’ morgais i’ch enw chi, hyd yn oed os oedd gennych chi forgais ar y cyd gyda’ch partner.

Byddai’n rhaid i chi fynd drwy broses o adolygiad yn union fel petai’r cais am forgais yn un newydd.

Bydd angen i chi gyflwyno tystiolaeth o’ch sefyllfa ariannol gyfredol i’r darparwr morgais.

Byddant yn asesu hyn ynghyd â’ch gallu i ad-dalu’n brydlon.

Os na chewch eich cymeradwyo ar gyfer morgais ac os na allwch ei ad-dalu’n ôl yn llawn, efallai y bydd yn rhaid i chi wynebu’r opsiwn o werthu’ch cartref i glirio’r ddyled hon.

Os ydych yn ystyried gwerthu eich cartref, darllenwch ein canllaw Sut i werthu a phrynu cartref drwy asiantau tai.

Mae ychydig o help ar gael gan y llywodraeth os gwelwch eich bod yn cael trafferth ad-dalu’ch morgais.

Os yw unrhyw un o’r polisïau yswiriant cartref yn enw’ch partner, mae’n bwysig iawn gwirio’r polisïau hyn.

Dylech roi sylw arbennig i:

• yswiriant car
• yswiriant cartref
• yswiriant oes a diogelwch.

Bydd y rhan fwyaf o bolisïau’n dod i ben pan fydd prif ddeiliad y polisi’n marw.

Os yw hyn yn berthnasol i chi, mae’n golygu na fyddwch wedi’ch diogelu petai rhywbeth yn digwydd.

Os ydych yn yrrwr a enwir ar y polisi yswiriant car, bydd angen i chi wirio gyda’r yswirwyr a ydych wedi’ch diogelu o hyd.

Os nad ydych, bydd angen i chi gael polisi newydd yn ei le. Bydd y rhan fwyaf o bolisïau’n dod i ben pan fydd prif ddeiliad y polisi’n marw, sy’n golygu na fyddwch wedi eich yswirio.

Nid oes rhaid i chi ddefnyddio’r un cwmni. Chwiliwch am y fargen orau.

Cofiwch, rhaid cael yswiriant car os ydych yn dymuno parhau i yrru car. Rydych mewn perygl o wynebu dirwy sylweddol, neu waeth na hynny, os gyrrwch heb yswiriant.

Bydd angen i chi adael i’ch darparwr yswiriant cartref wybod bod eich amgylchiadau wedi newid.

Yn dibynnu ar sut y rhannwyd ystâd eich partner, efallai y byddwch wedi etifeddu mwy neu etifeddu llai hyd yn oed ar ôl ei farwolaeth.

Bydd hyn yn effeithio ar faint o ddiogelwch y byddwch ei angen ynghyd â faint dalwch chi am eich yswiriant cartref.

Gallech gymryd y cyfle hwn hefyd i chwilio am y fargen orau o ran yswiriant cartref newydd sy’n gweddu’n well â’ch amgylchiadau newydd.

Os oes gennych chi yswiriant bywyd ar y cyd neu eich yswiriant eich hun, bydd angen i chi gysylltu â’r darparwr i ddiweddaru eich polisi.

Efallai y bydd angen i chi newid buddiolwyr y polisi, neu hyd yn oed newid y swm a ddiogelir ganddo.

Os nad oes gennych chi yswiriant bywyd, dyma amser da i ddechrau chwilio am un.

Mae’n bwysig cael ychydig o yswiriant bywyd i ddiogelu unrhyw un sy’n ddibynnol arnoch chi, petai unrhyw beth yn digwydd.

Efallai yr hoffech hefyd ystyried cael rhagor o yswiriant diogelwch, fel diogelu incwm neu ddiogelwch salwch.

Wedi i chi ddod i’r arfer o reoli materion ariannol y cartref, dylech ddechrau ystyried gwneud cynlluniau ariannol i’r dyfodol.

Gall gymryd peth amser cyn i chi deimlo’n barod i wynebu’r dyfodol heb eich partner, felly nid oes angen brysio wrth gynllunio’ch dyfodol ariannol.