Meddwl am fuddsoddi? Gwnewch yn siŵr eich bod yn deall y risgiau

Mae buddsoddiadau yn rhywbeth rydych yn ei brynu neu’n rhoi’ch arian ynddo, fel arfer am y tymor hir, yn y gobaith y byddwch yn cael elw proffidiol.

Cyn buddsoddi eich arian, dylech sicrhau eich bod yn deall y risgiau.

Darganfyddwch fwy am risgiau ac enillion buddsoddi yn ein canllaw i ddechreuwyr ar Fuddsoddi.

Mae penderfynu a ydych am gynilo eich arian yn y tymor byr neu ei fuddsoddi am gyfnod hir (dros bum mlynedd) yn bwysig.

Cyn buddsoddi, dyma rai cwestiynau y dylech eu gofyn i chi'ch hun:

• A oes gennyf gronfa gynilo y gallaf ei defnyddio'n gyflym ar gyfer argyfyngau (fel boeler neu gar wedi torri)?
• A oes gennyf ddyledion na ellir eu rheoli y dylwn geisio eu talu'n gyntaf?
• A allaf fforddio cloi rhywfaint o'm harian am gyfnod hir o amser?
• A allaf fforddio colli fy arian os bydd gwerth fy muddsoddiadau yn mynd i lawr?
• Pa lefel o risg ydw i'n gyfforddus ag ef?

Darganfyddwch a ydych chi’n barod i fuddsoddi ar wefan InvestSmart yr FCA(Opens in a new window)

Os mai eich rheswm dros fuddsoddi yw gwneud arian, efallai oherwydd incwm cyfyngedig y cartref, yna cofiwch nad yw buddsoddi yn ffordd o ddod yn gyfoethog yn gyflym.

Os yw incwm eich cartref yn cael ei wasgu, darganfyddwch fwy yn ein canllaw Pa fudd-daliadau y gallwch eu hawlio a ffyrdd eraill o gynyddu eich incwm.

Os ydych chi wedi penderfynu bod buddsoddi yn rhywbeth i chi, mae angen i chi ddeall y mathau o gynhyrchion y gallwch fuddsoddi ynddynt.

Mae'r rhan fwyaf o bobl yn dewis o bedwar prif fath o fuddsoddiad. Gelwir y rhain yn ‘ddosbarthiadau asedau’. Y prif fathau o fuddsoddiad yw:

• arian parod – y cynilion a roddwch mewn cyfrif banc, cymdeithas adeiladu neu undebau credyd.
• ISAs Arian Parod – byddwch yn ennill llog di-dreth ar eich cynilion. Gallwch ddarganfod sut maent yn gweithio, sut i agor un ac a ydynt yn addas i chi
• ISA stociau a chyfranddaliadau – ar gyfer cynilion tymor hir gyda thwf di-dreth
• gwarantau llog sefydlog (a elwir hefyd yn fondiau) – IOUs a roddir yn gyfnewid am fenthyca arian i gwmni neu lywodraeth
• cyfranddaliadau – rydych yn prynu cyfran mewn cwmni (neu rydych yn prynu ystod o gyfranddaliadau drwy ‘gronfeydd’)
• eiddo – rydych yn buddsoddi mewn adeilad ffisegol, boed yn adeilad masnachol neu breswyl.

Mae’n bosibl buddsoddi ym mhob un yn uniongyrchol ond mae rhai yn fwy o risg nag eraill.

Gall rhai buddsoddiadau fel cronfeydd gynnwys ystod o’r dosbarthiadau hyn o asedau i leihau’r risg y byddwch yn colli rhywfaint neu’r cyfan o’ch arian.

Os ydych yn gyflogedig a bod gennych bensiwn gweithle, yna mae’n debyg ei fod wedi’i fuddsoddi mewn cronfa a ddewiswyd gan ddarparwr eich cynllun pensiwn.

Gallwch gadw eich pensiwn yn y gronfa ddiofyn hon, ond bydd rhai cynlluniau pensiwn hefyd yn caniatáu  i chi ddewis eich cronfeydd eich hun yn seiliedig ar eich nodau ymddeol a’ch agwedd at risg. 

Mae’n debyg eich bod wedi gweld hysbysebion ar gyfryngau cymdeithasol ar gyfer apiau a gwefannau sy’n gwneud buddsoddi i edrych yn hawdd, yn ei drin fel gêm, neu’n eich perswadio i feddwl bod buddsoddi yn ffordd gyflym o ddod yn gyfoethog.

Mae llwyfannau buddsoddi yn caniatáu i chi brynu a dal cyfranddaliadau, bondiau, cronfeydd, neu fathau eraill o fuddsoddiad mewn un lle. Bydd rhai yn gadael i chi wneud eich dewisiadau eich hun, tra bydd eraill yn rhoi dewisiadau parod i chi sy'n cyd-fynd â'ch agwedd at risg.

Cyn dewis unrhyw lwyfan buddsoddi, mae pedwar peth y dylech eu gwirio:

Yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol (FCA) yw’r sefydliad yn y DU sy’n rheoleiddio cwmnïau sy’n cynnig gwasanaethau ariannol, megis banciau a chwmnïau buddsoddi.

Os yw cwmni am gynnig gwasanaethau ariannol penodol, yna mae angen iddynt gael eu cofrestru (y cyfeirir atynt hefyd fel rhai awdurdodedig neu reoleiddiedig) gyda'r FCA.

Os yw cwmni wedi'i gofrestru, gallwch fod wedi eich sicrhau eu bod yn:

• wedi llofnodi cod ymddygiad i ddweud y byddant yn trin cwsmeriaid yn deg
• rhaid iddynt roi gwybodaeth i chi sy'n glir, yn deg ac nad yw'n gamarweiniol
• rhaid iddynt fod â systemau digonol ar waith i ddiogelu eich data a'ch arian.

Gallwch wirio Cofrestr yr FCA (Opens in a new window) neu ffonio'r FCA (Opens in a new window) i gadarnhau a yw darparwr buddsoddiad wedi'i awdurdodi a'r hyn y maent wedi'i awdurdodi i'w wneud.    

Efallai y bydd sgamwyr yn ceisio defnyddio enw cwmni cofrestredig i edrych yn gyfreithlon felly dim ond y manylion cyswllt a restrir ar y gofrestr y dylech eu defnyddio wrth wneud busnes ag unrhyw gwmni.

Nid yw rhai cwmnïau sy'n masnachu pethau fel aur neu win a llawer o gynhyrchion neu wasanaethau cryptoarian yn cael eu rheoleiddio gan yr FCA.

Os oes gennych fuddsoddiad a bod y darparwr neu'ch ymgynghorydd yn mynd i'r wal, efallai y gallwch hawlio yn ôl:

• hyd at £85,000 fesul person cymwys, fesul banc, cymdeithas adeiladu neu undeb credyd.
• hyd at £170,000 ar gyfer cyfrifon ar y cyd.

Yn gyffredinol, nid yw ceisiadau am berfformiad buddsoddi gwael (er enghraifft, os yw gwerth eich buddsoddiad yn gostwng yn sylweddol) yn cael eu cwmpasu gan yr FSCS.

Darganfyddwch fwy am wneud cais ar wefan FSCSYn agor mewn ffenestr newydd 

Os oes gennych gŵyn am eich darparwr buddsoddiad yna efallai y byddwch yn gallu cael Gwasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol i ymchwilio i’r mater ar eich rhan os yw’r cwmni’n cael ei reoleiddio gan yr FCA.

Bydd angen i chi fod wedi ceisio datrys eich cwyn gyda'ch darparwr cyn y gallant helpu.

Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y camau y mae'n rhaid i chi eu cymryd wrth wneud cwyn yn ein canllaw Cael trefn ar broblem ariannol neu wneud cwyn.

Fel rheol, os yw rhywbeth yn swnio'n rhy dda i fod yn wir yna mae'n debyg ei fod. Ond nid yw canfod sgam buddsoddi bob amser yn hawdd.

Darganfyddwch fwy am ganfod ac adrodd am sgamiau buddsoddi yn ein canllaw.

Mae cryptoarian, fel Bitcoin ac Ethereum, yn aml yn y newyddion, oherwydd gall eu ‘gwerthoedd’ amrywio’n aruthrol.

Oherwydd hyn, mae rhai pobl yn meddwl eu bod yn ffordd hawdd o wneud llawer o arian yn gyflym. Ond mae eu natur anrhagweladwy yn eu gwneud yn fuddsoddiad peryglus iawn - gallai eu gwerth fynd i fyny neu i lawr (hyd yn oed o fewn yr un diwrnod) a hyd yn oed ostwng i sero, sy'n golygu y byddech chi'n colli'ch holl arian.

Dim ond nifer gymharol fach o gwmnïau cryptoarian sy'n cael eu rheoleiddio gan yr FCA a dim ond yn rhannol. Mae'r FCA yn sicrhau bod cwmnïau'n cydymffurfio â'r Rheoliadau Gwyngalchu Arian, Ariannu Terfysgol a Throsglwyddo Cronfeydd.

Mae'n annhebygol y byddwch yn cael eich diogelu gan Wasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol neu'r Cynllun Iawndal Gwasanaethau Ariannol.

Dylai'r cwmni roi gwybodaeth i chi am y risgiau posibl ac a yw eu cynhyrchion a'u gwasanaethau yn dod o dan yr amddiffyniadau hyn. Mae hyn yn golygu, os yw'r cwmni rydych yn rhoi eich arian ynddo yn mynd i'r wal, neu os cawsoch eich twyllo, mae'n debygol iawn y byddwch chi'n colli'ch arian.

Mae'r FCA yn rheoleiddio sut mae cwmnïau'n gwerthu cryptoarian i fuddsoddwyr yn y DU. Rhaid i bob cwmni sy'n hysbysebu cryptoarian:

• rhoi "cyfnod ailfeddwl" 24 awr i gwsmeriaid newydd. Mae hyn yn golygu bod yn rhaid i chi aros 24 awr cyn cwblhau eich trafodiad.
• cynnwys rhybudd risg clir
• bod yn glir, yn deg a heb gamarwain
• peidio â chyfeirio ffrind a bonysau cofrestru

Cyn buddsoddi, chwiliwch y rhestr rybuddio ar wefan yr FCAYn agor mewn ffenestr newydd

Darganfyddwch fwy ar wefan Banc Lloegr am gryptoarian a pham ei fod mor gyfnewidiolYn agor mewn ffenestr newydd

Nid cryptoarian yw'r unig fath o fuddsoddiad sy'n beryglus oherwydd gallwch chi golli'ch holl arian.

Mae eraill y gallech ddod ar eu traws yn cynnwys bondiau bach ac ymddiriedolaethau menter cyfalaf. Darganfyddwch am y rhain a mwy yn ein canllaw Cynhyrchion buddsoddi risg uchel.

Boed yn bostiadau ar Instagram, Facebook neu Twitter, neu fideos ar TikTok a YouTube, mae’n debyg eich bod wedi gweld cyngor buddsoddi a chyfleoedd gan ‘arbenigwyr ariannol’ hunan-gyhoeddedig a dylanwadwyr cyfryngau cymdeithasol.

Ond sut allwch chi wybod a allwch chi ymddiried mewn argymhelliad buddsoddi rydych chi'n ei weld ar gyfryngau cymdeithasol?

Byddai’n annoeth buddsoddi unrhyw arian yn seiliedig ar argymhelliad a wnaed ar lwyfan cyfryngau cymdeithasol. Nid oes gan y rhan fwyaf o bobl sy'n rhoi cyngor buddsoddi ar y llwyfannau hyn unrhyw brofiad ariannol na hyfforddiant sylweddol a dylid bod yn ofalus wrth ystyried eu cyngor.

Er enghraifft, os yw awgrym buddsoddi yn cael ei ddarlledu i lawer o bobl ar unwaith ar gyfryngau cymdeithasol, mae'n debygol nad chi fydd y cyntaf i weithredu. Mae hyn yn golygu y gallech chi wneud y buddsoddiad pan fydd y pris eisoes yn uchel iawn.

Mae sgamiau yn risg arall o ddefnyddio cyfryngau cymdeithasol i gael cyngor buddsoddi.

Mae sgamwyr yn aml yn ffugio proffiliau enwogion adnabyddus neu wefannau cwmnïau cyfreithlon i ddwyn eich gwybodaeth bersonol neu i'ch cael chi i fuddsoddi mewn cynlluniau mynd yn gyfoethog yn gyflym. Yn ôl Action Fraud collwyd dros £145m i dwyll arian cyfred digidol yn 2021 yn unig.

Darganfyddwch fwy am wneud penderfyniadau buddsoddi craff ar wefan InvestSmart yr FCA