Gweithio llai o oriau yn lle diswyddo

Mae gweithio amser byr yn golygu bod eich cyflogwr yn cwtogi’ch oriau gweithio.

Er enghraifft, efallai y gofynnir i chi weithio dri diwrnod yr wythnos, yn hytrach na phum diwrnod.

Os collwch eich swydd, neu'ch rhoddir i weithio amser byr, mae gennych yr hawl i gael tâl llawn oni bai bod eich cytundeb yn dweud y gellir gofyn i chi gymryd absenoldeb heb dâl neu derfynu eich cyflogaeth dros dro â llai o gyflog.

Os nad oes digon o waith i chi, gallai’ch cyflogwr ofyn i chi beidio â dod i’r gwaith, neu gymryd absenoldeb heb dâl.

Terfynu cyflogaeth dros dro yw pan fyddwch i ffwrdd o’r gwaith am isafswm o un diwrnod gwaith.

Mae’n bwysig peidio â gwneud unrhyw benderfyniadau byrbwyll. Os oes gennych un, trafodwch eich dewisiadau â’ch cynrychiolydd cyflogeion neu’ch undeb. A rhowch amser o’r neilltu i drafod y peth â’ch teulu – gan bydd yn effeithio arnynt hefyd.

A all eich cyflogwr gwtogi’ch oriau, neu derfynu eich cyflogaeth dros dro? Yr ateb syml yw – dim ond os yw’ch contract cyflogaeth yn caniatáu hynny.

Os na, bydd rhaid i’ch cyflogwr negodi newid yn eich contract.

Yn nodweddiadol, bydd hyn yn cynnwys llawer o aelodau staff. Bydd rhaid iddynt hwy, neu eu hundeb, gytuno i’r trefniant newydd.

Dylech hefyd holi a yw’ch contract yn eich caniatáu i dderbyn swydd arall â thâl tra byddwch yn gweithio llai o oriau.

Mae gan gyflogeion sy'n cael eu diswyddo neu'n cael eu rhoi ar waith amser byr hawl i dalu am ddiwrnodau nad ydynt yn gweithio o gwbl. Gelwir hyn yn 'dâl gwarant statudol' a dyma'r isafswm cyfreithiol y mae rhaid i gyflogwr ei dalu.

Mae’n cael ei dalu am uchafswm o bum diwrnod mewn unrhyw gyfnod tri mis, ac mae’n cael ei gapio ar £30 y dydd am 5 diwrnod mewn unrhyw gyfnod o 3 mis - felly uchafswm o £150.

Bydd gweithwyr sydd fel arfer yn ennill llai na £30 y dydd yn cael eu cyfradd ddyddiol arferol.

Os yw gweithwyr yn gweithio'n rhan-amser, cyfrifir eu hawl yn gymesur â'u horiau rhan-amser.

Fodd bynnag, gallech gael mwy na hynny os yw wedi’i nodi yn eich contract cyflogaeth.

Efallai gallwch wneud cais am Gredyd Cynhwysol os ydych yn gweithio amser byr neu os terfynwyd eich cyflogaeth dros dro.

Os oes angen help arnoch â phethau fel costau tai neu fagu plant, gallwch wneud cais am Gredyd Cynhwysol.

Os ydych yn cael credydau treth, mae rhaid i chi gysylltu â Llinell Gymorth Credydau Treth ar 0345 300 3900 os yw eich incwm neu’ch oriau gwaith wedi cael eu heffeithio.

Os yw hwn yn ostyngiad dros dro o hyd at bedair wythnos, ni ddylai effeithio ar eich credydau treth.

Yn ôl pob tebyg, arian fydd ar frig eich rhestr. Sut bydd llai o oriau’n effeithio ar incwm eich cartref?

Os oes swyddi eraill ar gael lle rydych yn byw, efallai byddwch yn cael eich temtio i adael – hyd yn oed am ychydig llai o arian.

Ond cofiwch, os byddwch yn gadael o’ch gwirfodd, gallech golli hawliau dileu swydd gwerthfawr.

Gan ddibynnu ar eich contract, nid oes terfynau ar yr amser y gallwch fod yn gweithio oriau byr neu y gall eich cyflogaeth gael ei therfynu dros dro.

Fodd bynnag, os ydych wedi bod yn y sefyllfa hon am bedair wythnos yn olynol (neu chwe wythnos heb fod yn olynol mewn cyfnod o 13 wythnos), dylech fod yn gallu hawlio tâl dileu swydd os penderfynwch eich bod wedi cael llond bol.

Galluogodd y Cynllun Cadw Swyddi drwy gyfnod y Coronafeirws, neu gynllun ffyrlo, cyflogai nad oeddent yn gallu gweithio oherwydd y pandemig i barhau i dderbyn hyd at 80% o’u cyflog. Daeth y cynllun ffyrlo i ben ym mis Medi 2021.

Efallai bydd eich cyflogwr am newid y telerau yn eich contract, fel torri’ch tâl neu newid i weithio rhan-amser, ond ni all wneud hynny heb eich caniatâd.

Cyn cytuno i newid, holwch eich cyflogwr sut byddai’n effeithio ar unrhyw hawliau a buddion cysylltiedig â thâl y gallwch eu hawlio, fel

• tâl salwch
• tâl diswyddo yn y dyfodol, a
• cyfraniadau pensiwn y cyflogwr

Ni all eich cyflogwr gyflwyno newid yn eich contract heb eich bod yn cytuno.

Fodd bynnag os byddant yn gwneud newidiadau a na fyddwch yn gwneud nac yn dweud dim, efallai caiff ei weld fel eich bod yn derbyn y newidiadau.

Mae’n bwysig gwybod eich hawliau felly siaradwch â’ch cynrychiolydd undeb llafur, os oes un gennych. Neu cysylltwch ag un o’r gwasanaethau cynghori gweithle:

• Ffoniwch Linell Gymorth Acas ar 0300 123 1100 neu fynd i wefan Acas (Cymru, Lloegr, a’r Alban).
• Ffoniwch y Labour Relations Agency Helpline ar 028 9032 1442 neu fynd i wefan y Labour Relations Agency (Gogledd Iwerddon).