Budd-daliadau mewn ymddeoliad

Bydd Pensiwn y Wladwriaeth yn rhoi incwm trethadwy rheolaidd i chi am weddill eich oes – cyn gynted ag y byddwch yn cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth.

Nid yw’n destun prawf modd, ond bydd faint byddych yn ei gael yn dibynnu ar faint o flynyddoedd cymwys o gyfraniadau neu gredydau Yswiriant Gwladol sydd gennych.

Mae Credyd Pensiwn ar gyfer pobl sydd ar incwm isel.  Mae wedi ei gynllunio i ychwanegu at incwm pensiynwr i roi lefel isafswm gwarantedig. 

Mae llawer iawn o bobl sydd â hawl i Gredyd Pensiwn sydd ddim yn ei hawlio.

Felly gwnewch yn siŵr eich bod yn cael gwybod os ydych yn gymwys – a pheidiwch â cholli allan os ydych. 

Os ydych yn gymwys i gael Gredyd Pensiwn, byddwch hefyd yn cael hyd at dri Thaliad Costau Byw yn 2023/24.

Nid yw’r union ddyddiadau ar gyfer y taliadau hyn wedi’u rhyddhau eto ond dylech dderbyn:

• £301 rhwng 25 Ebrill 2023 a 17 Mai 2023
• £300 yn hydref 2023
• £299 yng ngwanwyn 2024.

Ni fydd y taliad yn cyfrif tuag at y cap ar fudd-daliadau ac ni fydd yn effeithio ar unrhyw fudd-daliadau rydych eisoes yn eu cael. 

P’un ai ydych yn berchen ar eich cartref neu’n rhentu, gallech fod yn gymwys am gymorth gan eich awdurdod lleol (neu Lywodraethau Cymru a’r Alban) i’ch helpu i dalu eich Treth Gyngor.

Cysylltwch â’ch cyngor lleol er mwyn gofyn am gymorth â Threth Gyngor.

Yng Ngogledd Iwerddon, mae system ardrethi yn lle treth gyngor. Mae ardrethi domestig ar gyfer eiddo preswyl yn seiliedig ar werth eich cartref ar 1 Ionawr 2005. Mae swyddfa’r Land and Property Services (LPS) yn delio â biliau a thaliadau.

Os ydych ar incwm isel, efallai y gallech hawlio gostyngiad. Mae hefyd lwfansau ar gyfer unig bensiynwyr (pobl sy’n byw ar ben eu hunain yn 70 oed neu’n hŷn) a phobl anabl.

Taliad di-dreth hyd at £300 yw hwn i helpu pobl a gafodd eu geni ar neu cyn 25 Medi 1956 i gadw’n gynnes yn ystod y gaeaf. Mae rhai pobl yn ei alw’n lwfans tanwydd gaeaf. Os yw’ch cartref yn gymwys i gael y Taliad Tanwydd Gaeaf yn ystod gaeaf 2023/24, yna byddwch hefyd yn cael taliad untro ychwanegol o £150 neu £300 o fis Tachwedd 2023.

Fel arfer, yr uchafswm y gallwch ei dderbyn yw £300, ond eleni mae'n cynnwys taliad bonws un tro.

Mae’r swm a gewch yn ddibynnol ar eich oedran a phwy sy’n byw yn eich cartref.

Os ydych wedi cael y taliad o’r blaen, dylech ei gael eto heb orfod gwneud cais.

Dylech hefyd ei gael yn awtomatig os ydych yn cyrraedd y meini prawf oedran a phreswylio, ac yn cael unrhyw un o’r amrywiaeth eang o fudd-daliadau’r llywodraeth. Mae'r rhain yn cynnwys:

• Pensiwn y Wladwriaeth
• Credyd Pensiwn
• Lwfans Ceisio Gwaith
• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth.

Os ydych yn gymwys byddwch yn derbyn llythyr ym mis Hydref gan gadarnhau faint o arian y gallwch ddisgwyl ei gael.

Bydd y llythyr hefyd yn egluro sut y gallwch ddiweddaru unrhyw wybodaeth anghywir, fel eich manylion banc.

Tua thair wythnos ar ôl i chi dderbyn y llythyr - bydd hyn ym mis Tachwedd neu fis Rhagfyr i’r rhan fwyaf o bobl – caiff Taliad Tanwydd Gaeaf ei dalu i’ch cyfrif banc dewisiedig.

Y cyfeirnod talu ar eich cyfriflen banc fydd ‘DWP Winter Fuel’.

Gwneir y taliadau £25 hyn pan fydd eich tymheredd lleol naill ai’n cael ei gofnodi fel, neu yn cael ei ragolygu i fod, yn gyfartaledd o sero gradd Celsius neu is dros 7 niwrnod olynol rhwng 1 Tachwedd a 31 Mawrth pob blwyddyn.

Os ydych yn gymwys i gael unrhyw un o amrywiaeth o fudd-daliadau eraill sy’n seiliedig ar incwm, gan gynnwys Credyd Pensiwn, byddwch yn gymwys i gael Taliad Tywydd Oer.

Nid oes angen gwneud cais amdano. Os ydych yn gymwys, bydd yn cael ei dalu yn awtomatig.

Gall rhai pobl sydd ar incwm isel ac yn cael budd-daliadau prawf modd gael gostyngiad £150 ar eu bil trydan yn ystod y gaeaf drwy'r cynllun Gostyngiad Cartrefi Cynnes.

Nid oes angen i chi wneud cais, dylai eich cyflenwr rhoi’r gostyngiad i chi’n awtomatig rhwng mis Hydref a mis Mawrth os ydych yn cael credyd pensiwn neu fudd-daliadau cymwys eraill. Os oeddech yn disgwyl gostyngiad ond heb ei gael, cysylltwch â’ch cyflenwr.

Nid yw’r cynllun yn berthnasol yng Ngogledd Iwerddon gan fod tlodi tanwydd wedi'i ddatganoli i Weithrediaeth Gogledd Iwerddon, sy’n penderfynu ei bolisïau a’i amcanion tlodi tanwydd ei hun. Efallai y gallwch hawlio help i wneud eich cartref yn fwy effeithlon o ran ynniYn agor mewn ffenestr newydd

Os ydych yn byw mewn cartref parc, mae’n rhaid i chi wneud cais am ostyngiad o hyd. Dewch o hyd i fanylion ar y dudalen GOV.UK isod. 

Mae nifer o gynlluniau sy’n gosod systemau inswleiddio a gwella gwresogi er mwyn gwneud  eich cartref i arbed ynni.

Rydych yn debygol o fod yn gymwys os nad yw eich cartref wedi’i inswleiddio’n iawn neu os nad oes ynddo system gwres canolog sy’n gweithio’n iawn, ac os ydych yn derbyn unrhyw un o amrywiaeth o fudd-daliadau seiliedig ar incwm gan gynnwys Credyd Pensiwn.

Mae gan y gwefannau isod ragor o wybodaeth:

• Gwefan The Simple Energy AdviceYn agor mewn ffenestr newydd ffôn 0800 444 2020 (ar gyfer Cymru a Lloegr)
• Cymru – cynllun NythYn agor mewn ffenestr newydd ffôn 0808 808 2244
• Grantiau Arbed Ynni yng Ngogledd IwerddonYn agor mewn ffenestr newydd
• Home Energy ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd ffôn 0808 808 2282 (ar gyfer yr Alban)

Efallai gallech wneud cais am grant i wneud i’ch cartref ddefnyddio ynni yn fwy effeithiol. 

Mae pawb dros 60 yn cael presgripsiynau a phrofion llygaid am ddim.

Efallai hefyd y byddwch yn gymwys i gael help tuag at:

• driniaeth ddeintyddol
• costau teithio i’r ysbyty
• sbectol neu lensys cyffwrdd

Yng Ngogledd Iwerddon, mae hawl gan bawb i gael presgripsiynau am ddim.

Mae budd-daliadau ar gael i bobl sydd ag anableddau, neu sydd ag anghenion gofal penodol.

Mae’r budd-daliadau hyn yn cynnwys Lwfans Byw i’r Anabl, sy’n cael ei ddisodli’n raddol gan Daliad Annibyniaeth Personol, a Lwfans Gweini.

Os ydych yn byw yng Nghymru, yr Alban, neu Ogledd Iwerddon, rydych yn gymwys i gael pas bws am ddim pan fyddwch yn 60 oed neu drosodd.

Yn Lloegr, rydych yn gymwys pan fyddwch yn cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth.

Os ydych yn byw mewn bwrdeistref yn Llundain a thros 60 oed, rydych yn gymwys i gael cerdyn llun Oyster i deithio am ddim.

Os ydych dros eich 60 neu’n anabl, darganfyddwch fwy am ostyngiadau teithio isod.

• Teithio bws am ddim i bobl hŷn yn Lloegr, ewch i GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
• Teithio bws am ddim i bobl anabl yn Lloegr, ewch i GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
• Cerdyn llun Oyster i rai dros 60 yn Llundain, ewch i Transport for LondonYn agor mewn ffenestr newydd
• Teithio rhatach yn yr Alban, ewch i Transport ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd
• Teithio rhatach yng Nghymru, ewch i Trafnidiaeth CymruYn agor mewn ffenestr newydd
• Teithio am ddim ac yn rhatach yng Ngogledd Iwerddon, ewch i nidirectYn agor mewn ffenestr newydd

Os cawsoch eich geni ar neu cyn 2 Medi 1929 ac yn ddinesydd Prydeinig, gallech fod yn gymwys i gael pasbort am ddim.

Byddwch angen pasbort deng mlynedd lawn os ydych eisiau teithio dramor, hyd yn oed am ddim ond diwrnod yn unig.

Os dros 75 oed roedd eich trwydded teledu yn arfer bod am ddim. Fodd bynnag, ers 1 Awst rydych mwy na thebyg wedi gorfod dechrau talu am eich trwydded teledu.

Mae rhai pobl dros eu 75 sy’n gallu cael trwydded teledu am ddim neu ar gyfradd gostyngedig.

Os gwnaeth eich gŵr, gwraig neu bartner sifil farw, cael eu hanafu neu mynd yn sâl o ganlyniad i’w gwasanaeth yn Lluoedd Arfog Ei Mawrhydi,  neu yn ystod cyfnod o ryfel cyn 6 Ebrill 2005, yna efallai y byddwch yn gymwys i gael Pensiwn Rhyfel Gŵr neu Wraig Weddw.

Os gwnaethant farw, cael anaf neu salwch oherwydd gwasanaethu mewn gwrthdaro ar neu ar ôl y 6 Ebrill 2005, efallai eich bod yn gymwys am iawndal trwy Gynllun Iawndal y Lluoedd Arfog.

Os oes angen triniaeth feddygol arnoch oherwydd i chi ddod yn anabl wrth wasanaethu yn y Lluoedd Arfog, gallech gael help tuag at eich costau meddygol ar gyfer eich anabledd cymwys.

Os cawsoch eich anafu neu ddod yn anabl wrth wasanaethu yn y Lluoedd Arfog cyn 6 Ebrill 2005, gallwch gael help ychwanegol tuag at eich pensiwn.

Mae defnyddio ein Cyfrifiannell Budd-daliadau yn ffordd dda o:

• gwirio pa fudd-daliadau y gallech fod â hawl iddynt
• amcangyfrif faint y gallech ei hawlio
• dangos sut y byddai’r amcangyfrifon yn newid pe bai eich amgylchiadau yn newid

Bydd y teclyn yn gofyn i chi roi gwybodaeth anhysbys am eich cynilion a’ch incwm yn ogystal â’ch gwariant ar bethau fel rhent, morgais, neu daliadau gofal plant.